Cesarz, król, Bóg? Nie- jesion.

 Jedno jest jasne. Jest strzelisty, jakby koroną chciał sięgnąć nieba. Zawsze budził mój podziw, choć jestem typowym dendrofilem więc nie on jeden...

Jesiony, których sztuk dwie , towarzyszyły mi przez dziesięć lat zamieszkiwania Tupajowiska. Nigdy nie miałam obaw, że mi zrobią krzywdę- rzucą dla zabawy konarem lub trzasną mnie z liścia. Ba! Nawet obaw o dom nie miałam. Ale ja dziwna jestem, niektórzy ludzie tutaj, gdzie teraz mieszkam wycinają zdrowe drzewa w razie czego. Jasne jest dla nich- i dla wszystkich, oprócz takich wariatek jak ja ;), że drzewo zawsze MOŻE się przewrócić i narobić tragedii.  A już drzewa stare to stojący zabójcy. Miałam taką polemikę z pewnym napotkanym po drodze panem. Kiedy oglądałam skutki renowacji wiejskiej drogi, a która odbyła się z lekkim narażeniem drzew w pasie drogi na uszkodzenia koparką. Jedna z lip nosiła ślady na dolnej części pnia. Nie stawiam na celowe działanie, bardziej na lenistwo, papractwo i brak empatii, bo przecież drzewa nie czują to można je łyżką dziabnąć. Dokumentując fotograficznie i zatrzymawszy się przy lipie, wzbudziłam zainteresowanie tegoż pana. Uderzył w ton, że też pewnie uważam, że należy takie drzewo stare wyciąć, bo niebezpieczne jest. Na moje, nieco Absorberowe- a czemu? Odparł, że konary spadają. Na co ja- że to normalne, ale niech się nie boi, drzewo wygląda na takie o dobrej kondycji, konar rzeczywiście lekko uszkodzony zawsze można obciąć. Poza tym jest od strony rowu, nie drogi, nawet jak spadnie- ewentualnie ogłuszy jeża lub kreta podziwiającego zachód słońca. 

Pan nie dawał za wygraną, na koniec stwierdził, że stare drzewa trzeba wycinać, bo... są stare. Ponieważ nie mam wiele do stracenia w dyskusjach z ludźmi, do których ani sympatii, ani zrozumienia nie mam, odparłam, że w takim razie starych ludzi też powinno się likwidować. Tylko w porównaniu z drzewami, część ludzi nawet w części swego życia nie są nawet minimalnie tak pożyteczni jak drzewa. 
Pan się zagotował, ale z łatwością mogę stwierdzić, że miał w sobie czynnik zapalający. Świadczący o tym oddech już mnie wcześniej owiał i nie był to zapach fiołków. 
- Kolejny cholerny ekolog, k-wa!- pan zaryczał, a ja ruszyłam dalej, bo nie mieliśmy już na pewno nic ze sobą wspólnego.

Jesiony to ciekawe drzewa, w Tupajowisku naturalnie odnawiały się. Co rok znajdowałam jakieś młodziutkie podrostki. Tu, w Nowym też występuje często, co świadczy, że obszar jest miejscem naturalnego jego występowania.  

Wymaga gleb żyznych i wilgotnych, a nawet mokrych. Lubi ogólnie tereny chłodniejsze i zasobne w wodę.

Nie tworzy jednogatunkowych drzewostanów tylko stanowi domieszkę  np. lasach łęgowych, w łęgach wierzbowo- topolowych, grądach niskich, lasach lipowo- jaworowych , żyznych buczynach niżowych. 

Kiedy już wiedziałam w jakich siedliskach ich szukać były łatwe do identyfikacji. Jednak w dzieciństwie znałam je jedynie z Kotliny Jeleniogórskiej, w którą jeździłam do Dziadków, a jesiony porastały widoczny z okna nasyp kolejowy.

Prócz piękna typowego dla drzew, jesiony potrafią osiągać spore rozmiary 40-50 m. Początkowo (do około 50 roku życia) rośnie szybko- nawet do 30 m, potem zwalnia tempo i przybiera w pniu i konarach.

Należą do drzew długowiecznych. Najstarszy jesion w Polsce (na Suwalszczyźnie) ma ponad 400 lat.

Jesion to drzewo magiczne.

Bardzo ważne miejsce zajmuje w mitologi skandynawskiej.

Drzewo o imieniu Igdrasil (Yggdrassil) jest wielkim drzewem świata, którego konary obejmują niebo, korzenie - ziemię i podziemny świat umarłych. 

Z drewna jesionu bogowie stworzyli pierwszego mężczyznę (babeczki miały powstać z jarzębiny, choć są też zapisy, że mogła to być olsza lub wiąz).

Z drewna jesionowego wykonana była włócznia Odyna, Tolkienowski Gandalf też miał laskę z tegoż drzewa.

Ba! Achilles też posługiwał się jesionową włócznią.

Oczywiście można się tu dopatrywać utylitarnego podejścia do tematu; drewno jesionu jest sprężyste, o prostym ułożeniu słojów co było wykorzystywane w produkcji broni i strzał.

Wikingowie zwani byli Aescling- czyli lud jesionu.

Dawni Grecy wierzyli, że jesion wyrósł z krwi wykastrowanego Uranosa, a wraz z nim groźne Erynie oraz Meliady, nimfy jesionowe.

W mitologii germańskiej jesion był drzewem Thora, pod którym sprawowano sądy.

U Słowian także jesion był poważany i wraz z dębami, lipami i bukami był drzewem ze świętych gajów. Na dodatek miał chronić przed wężami. Stąd też długo w lecznictwie ludowym wykorzystywany był jako antidotum na jad żmii. 

Prócz tego miało to drzewo znaczenie magiczne i lecznicze.

Uważano, że leczy gorączkę, bóle zębów. Obcięte paznokcie należało zakopać pod drzewem, co miało przynieść ulgę.

Sen pod jesionem miał krzepić na umyśle.

Jesionowa trumna zaś zapewniać wieczny odpoczynek.

Dla drzewa tego nie problemem było leczenie ludzi z wzdęć, łamania w kościach, leczył choroby skóry, brodawki.

Dodatkowo- leczył nieporozumienia małżeńskie;l należało jego liście umieścić pod prześcieradłem małżeńskiego łoża i... poczekać.

Używam czasami młodziutkich liści jesionu i kory. Surowce działają przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, zwiększa też wydalanie kwasu moczowego. 

Genaralnie jednak lubię na niego patrzeć i cieszę się, że w bliskości naszej się odnawia. W przestrzeni po usuniętych świerkach jest też taki parulatek. Kto wie, może się utrzyma. 

Drzewo to ma trochę amatorów także w rodzimej entomofaunie. 
Z ciekawszych można wymienić Agrilus viridis z rodziny bogatkowatych, naliściaki Phyllobius sp. z rodziny ryjkowcowatych, kózka Saperda scalaris (rzemlik plamisty) z motyli- polifagiczne brudnicowate np. kuprówka złotnica i rudnica, w drewnie- trociniarka czerwica Cossus cossus czy Zeuzera pyrina  czyli torzyśniad kasztanówka, ale też cudownie piękny Sesia apiformis  - przeziernik osowiec.  Z tym owadem łączy się jedno z moich ciekawszych wspomnień entomologicznych. Zawsze miałam oko do owadów i raczej rzadko robiłam odłowy czerpakiem. Zwykle łowiłam przez wypatrywanie. Najczęściej jednak moje wyprawy terenowe nie służyły łowieniu, ale obserwacjom. Kiedyś, idąc jeszcze z Kamaxem w lesie, kątem oka zarejestrowałam ruch czegoś osowatego, ale podświadomie juz wiedziałąm, że to przeziernik osowiec właśnie, a nie- jak obawiał się Kamax- szerszeń. Schwytałam motyla w dłoń i mogłam spokojnie obejrzeć. :)

Przeziernik osowiec (Internet)

Elateroides dermostoides

Trociniarka czerwica- Cossus cossus - imago

Agrotis vestigalis

Agrilus viridis

Co ciekawe szerszenie właśnie  bardzo chętnie wybierają jesiony na miejsce swych gniazd. O tym przekonałam się na własnej skórze- gdy w Tupajowisku, w moich jesionach było gniazdo. Nota bene bez nerwów sąsiadowaliśmy, choć zawsze mam respekt przed tymi owadami.

Są i owady związane z jesionem na wyłączność- to Hylesinus crenatus i Hylesinus varius i są one, głównie ten ostatni jeśniak pstry, główną przyczyną zamierania jesionów. Także Pseudargyrotoza conwagana czyli zwójka o zwiewno- sielskiej nazwie nijasionka skrzydlaneczka, powoduje znaczne szkody u tych drzew żerując w ich nasionach. 

Żerowisko w jesionie- fot. Maria Olszowska

Hylesinus sreatus 

Lubią go też drwalniczek Saxessena - taki kornikowaty.
Generalnie, przeglądając literaturę, bardziej zainteresowane są nim ksylofagi niż foliofagi. 

Widoczna na zdjęciu powyżej gąsienica trociniarki jest polifagiem. W domu kiedyś hodowałam ją karmiąc chlebem (wg J. Heinze), ale wymiękłam i poszła w sad... Jest duża jak palec wskazujący średniej wielkości i potrafi dziabnąć, wszak drewno jesionu do miękkich nie należy. 

We wpisie historycznym macie nieco o tutejszych jesionach - choć bardziej fotki, bo treść jest o "gupich" polakach, przez małe "p". Tych, co drzew nie lubią. 

klik

Wierzba- Salix- znaczy blisko wody

 Zawsze jakoś mi bliżej było do Natury niż ludzi. Nie wiem, pewnie na kozetce by mi coś psycholog na ten temat urodził. Pewne jest, że odkąd pamiętam, zabawki zwierzaki miały lepiej od lalek, a dzieci na podwórku niekiedy okrutnie się ze mną obeszły. Świat Natury i zwierzęta jawił się mi chyba jako ten lepszy. Na zwierzakach rzadziej się zawodziłam niż na ludziach. Teraz mam to w Równowadze. I dzięki Wszechświatowi za to!

Jakby kto jednak nie patrzył, a ja tym sama także, w świecie roślin także się odnalazłam. Wcześniej- bardziej w lesie i na łąkach, teraz i tam- i w naturalnym ogrodzie. Może dlatego, że są one zbliżone do naturalnych siedlisk, nie upomina się ich zanadto, traktuje wyrozumiale, a glebę- podstawę ich wzrostu kocha jak Matkę. Tę, która rodzi, tę, której należy się szacunek, a nie eksploatacja.

Małe formy czekają na mnie, choć ten rok będzie Wyzwaniem. Ze względu na zaistniałe okoliczności wynikające z różnic w ludzkich poglądach, a także z chęci przytarcia mi nosa, hre hre, jestem zmuszona działać inaczej. Stąd mus sklecenia kolejnych skrzyń na uprawy. Trzymam kciuki za Małżonka, żeby podołał, bo ja wszystko wypełnię, on ma tylko i aż sklecić te skrzynki...

Póki co pociąga mnie wiele zagadnień, siedzę też nadal w dendroflorze. Drzewa zawsze były i będą ważne dla mnie. Nawet jeśli - ku złośliwemu uśmieszkowi niektórych, zgadzam się nie wycinkę- zaraz mamy plany nasadzeń. Zniknęło parę świerków i sosen. Będą kruszyny, trzmieliny, morwy, mirabelki. Lukę wypełnią głogi i tarki (tarniny).

Nie myśląc wiele, a właściwie lekko zmobilizowana, postanowiłam rozpocząć cykl o drzewach. Tu i na kanale i Facebookowym, bo rzeczywiście czasem fajniej napisać niz się nagrać ;) 

Zwykle rozpoczęłabym od ulubionych drzew. A jest ich sporo... Tym razem jedno z tych, które jako jedne z pierwszych budzi się po zimowej przerwie. Ta zima jest kolejną nietypową, a może już typową i do takich trzeba się nam będzie przyzwyczaić. Ciepła, bezśnieżna i... nijaka. A także niebezpieczna ze swym ciepłem dla roślin, owadów, ptaków i hibernującej części naszej fauny ssaków, płazów i gadów.

Wierzba. Salix.
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od celtyckiego sal- pobliże, sąsiedztwo i lis-woda.

Na świecie jest jej ponad 400 gatunków. U nas - około 30. Bardzo łatwo krzyżuje się między sobą więc często niełatwo je oznaczyć. 
Z najbardziej charakterystycznych można wymienić wierzbę białą, bo ta jest największa. Może dorosnąć do 30 m. Takie spotykam na wsi, na której mieszkam. Towarzyszy ciekom wodnym, egzemplarze są wiekowe, niektóre już wypróchniałe, co podnosi ich walory, bo jak wiecie w drzewach obumierających czy martwych bioróżnorodność gatunkowa przewyższa tę na drzewie żywym.... 

Wierzby lubią wilgoć. Różne gatunki tworzą zbiorowiska roślinne związane z brzegami rzek i cieków wodnych. 

Wierzbę wykorzystuje się w nasadzeniach ochronnych- do umacniania skarp, wiklinę sadzi i wykorzystuje do wyplatania koszyków, płotków i czego tam dusza zapragnie;) Wierzby są żywotne, często wetknięcie gałazki w odpowiednio wilgotną glebę kończy się łatwym ukorzenieniem.
Wykorzystuje się to w tworzeniu altan i architektury ogrodowej opartej o wiecznie żywe rośliny.

Warto podkreślić ważną rolę wierzb jako jednej z pierwszych pożytków dla pszczoły miodnej i dzikich zapylaczy. Szczególnie cenna jest wierzba iwa. 

Wierzba to także ważny surowiec farmaceutyczny. Zawiera salicynę. Związek, z którego uzyskano salicylinę. Sama używam kory wierzby w stanach przeziębienia, rozbicia podczas infekcji wirusowych. Stosowana z wiązówką błotną genialnie pomaga nam wyjść na prostą. A przy okazji- można pic do woli, bo- w odróżnieniu do aspiryny, nie podrażnia żołądka, nerek i nie ma tych skutków ubocznych, które zwykle towarzyszą big-farmowym wytworom. 
Bazie wierzbowe można pod postacią naparu podawać małym dzieciom. Działa przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Co ciekawe, kotki wierzbowe połykano kiedyś z wiarą, że daje to zdrowie i siłę. Gałązki z wierzbowymi kotkami są wplatane w palmy wielkanocne. 

W wierzeniach ludowych, wierzby to drzewa uchodziły za drzewa płodności. Kiedy matka, której dzieci umierały we wczesnym dzieciństwie, chciała odmienić zły los, w czasie gdy spodziewała się kolejnego potomstwa musiała wbić w ziemię wierzbowy kołek bez gałęzi. Należało podlewać go troskliwie przez 30 dni i modlić się do niego, aby zakwitł. To wróżyło, że dziecko będzie żyć. 
Kobiety często modliły się do wierzb o spokojny poród, a po modlitwie zawieszały na gałązkach jakąś część swojego odzienia. Jeśli na drugi dzień znalazły w swoim ubraniu listek drzewa- znak, że dziecko przyjdzie na świat bez trudności. 

W świecie chrześcijan uważano, ze wierzba tłumi pożądanie zmysłowe więc jest symbolem czystości. 

W starożytnej Grecji wierzba poświęcona byłą boginiom- Hekate, Kirke, Herze i Persefonie. Śmiercionośnym postaciom Potrójnej Bogini Księżyca. Nie dziwi zatem, że Wiedźmy chętnie używały jej do swojej magii, ale i... wyrabiały z niej miotły. Typowa miotła składała się z kija jesionowego, gałązek brzozy i wiklinowego powrósła. 

Z kolej w wielu naszych podaniach ludowych i legendach, wierzba to dom czarta. W starych, dziuplastych wierzbach mieszkały - Przechera, Frant czy diabły nocne. Psociły one krzywiąc dyszle, usypiając woźniców by ci pobłądzili. 

W wierzbach na podmokłych łąkach mieszkał Rokita. 

Ja też miała swojego ulubionego diabołka związanego z wierzbą. A to za sprawą fajnej książeczki "Zaczarowana fontanna" i jej bohaterom- wierzby płaczącej i wierzbowca. 

Wierzby to gatunek, z którym jest związanych wiele gatunków owadów. Żyją nie tylko na liściach,a le też w drewnie. Dla mnie to piękne drzewa, a widok kwitnących, z buczeniem pszczół i innych owadów jest jak miód na moje uszy :) 
Do tego głowiaste wierzby na miedzach to przepiękny widok, niezapomniany, a czasem już niestety odchodzący w zapomnienie....



---------------
Pisząc korzystałam z wiedzy i doświadczeń własnych oraz:

"Na początku było drzewo. Magiczne, lecznicze i smakowe właściwości drzew". Praca zbiorowa, Wyd. Baobab, 2011 r. 
"Gawędy o drzewach". Maria Ziółkowska. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, W-wa 1983 r. 
"Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Przewodnik botaniczny". Marian Rejewski
Książka i Wiedza 1996 r.

Mozaikom siedliskowym, tym w polach także, mówię kategoryczne- TAK !

Kiedy idę codzienną trasą z psami, nie sposób nie zauważyć mijanych mikrosiedlisk. Bardzo ważne, zwłaszcza w aktualnych czasach upraszczania, wygładzania, ograniczania. Rowy, wzdłuż których rosną krzewy i drzewa lub ziołorośla, a także zwykłe- niezwykłe zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne to oazy różnorodności biologicznej w naszej przestrzeni. To ważne dla gatunków miejsca życia, rozmnażania, zdobywania pokarmu. To także naturalne korytarze migracyjne, ale i zapory dla wiatru i zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. 
Może obraz skaczący, bo idziecie ze mną, ale zapraszam do posłuchania.